In de vakantie stuitte ik op een kleine, maar zeer bijzondere bibliotheek. In de vuurtoren van Fanad Head, op het meest noordelijke schiereiland van Noord-Ierland staat een eikenhouten kastje gevuld met boeken, van de Groot Nieuws Bijbel en Leaves in the Wind van Gwyn Thomas tot The Sitting Member van Jack Newby.
De witte vuurtoren is al een bezoek waard vanwege zijn krachtige uitstraling tussen het ruige Ierse landschap en de wilde Atlantische Oceaan.
De van oorsprong Schotse zakenman en latere filantroop Andrew Carnegie (1835-1919), die de concertzaal Carnegie Hall liet bouwen en ook bijdroeg aan de financiering van het Haagse Vredespaleis, schonk de bibliotheek aan de beheerders van de vuurtoren om hen te helpen de lange winteravonden door te komen.
Tussen 1883 en 1929 werden er door Carnegie wereldwijd meer dan 2500 bibliotheken gebouwd, onder andere in het Verenigd Koninkrijk en Ierland, in de Verenigde Staten, in Europa, in Australië en in Zuid-Afrika.
De eerste bibliotheek die Carnegie liet bouwen was de Carnegie Librairy in zijn geboorteplaats Dunfemline in Scholtland in 1883. Boven de deur van het zandstenen gebouw staat zijn motto geschreven: ‘Let there be light’. Daarna schonk hij een bibliotheek aan Pittsburgh, de stad waar hij zich later vestigde. Vanaf 1889 begon hij steeds meer bibliotheken in andere delen van de wereld te financieren.
Om een bibliotheek te kunnen starten hanteerde Carnegie een bijzondere formule. Hij geloofde niet in gesubsidieerde bibliotheken omdat hij van mening was dat die tenslotte uitsluitend een geprivilegieerde kliek ten goede kwamen. In plaats daarvan eiste hij volledige betrokkenheid van de stad waar hij zijn bibliotheek vestigde.
Hij wilde dat het gemeentebestuur de noodzaak voor een bibliotheek aantoonde, dat ze de medewerkers betaalden, dat ze voor een ruimte zorgden, publieke gelden in plaats van private donaties gebruikten om de bibliotheek op te richten en te behouden. Ook wilde hij dat ze jaarlijks 10% van de kosten van het gebouw zouden opbrengen en dat de bibliotheek voor iedereen gratis toegankelijk zou zijn.
Carnegie bibliotheken vind je in heel Ierland. Ze variëren in grootte. De allerkleinste zijn de houten kabinetten die zijn gebruikt voor de Carnegie Librairy Lighthouse Service.
Fanad Head Lighthouse, Letterkenny, Donegal, Ireland
Interessant artikel